Open Redactieraad: Age Against the Machine

Met oude mensen 'niets dan last'? In het juninummer van 2023 gaat rekto:verso samen met een gastredactie de hardnekkige vooroordelen rond ouderen te lijf. Zin om mee na te denken over het thema? Kom dan op 17 januari naar onze open redactieraad in De Vooruit in Gent.

Als het gaat over oude mensen, overheersen de negatieve denkbeelden en stereotypen. Ze zijn niet meer ‘mee met hun tijd’ en doen niets dan mopperen en klagen. In de culturele beeldvorming verworden ze vaak tot kwalijke typetjes zoals de vrek, de heks, de zeurkous en de raaskallende dwaas met wie kinderen ongein uithalen. Zelfs de wijze Nestor, die tijdens de Trojaanse oorlog door zijn respectabele leeftijd als opperste raadgever van de Grieken gold, moest het onderspit delven voor de potente held Odysseus, die met zijn schrandere list van het Trojaanse paard Nestors klassieke oorlogstactieken overboord gooide.

Ouderdom lijkt een koepelterm die nuance en onderscheid uitsluit.

In het publieke discours worden oudere mensen niet alleen vaak negatief voorgesteld, ze worden er grotendeels uitgefilterd. Als een categorie die economisch niet meer rendeert (in het beste geval nog consumeert) maar de verzorgingsstaat vooral geld kost, is de stem van ouderen letterlijk van geen tel. Er wordt veelal over hen gepraat in plaats van met hen. Dat maakten de op de spits gedreven discussies tijdens de coronacrisis pijnlijk duidelijk: moeten we de economie of de ouderen redden?

Maar wat betekent ‘oud’ zijn eigenlijk? Vanaf wanneer ben je oud? Op welke (afgescheiden) plekken in onze samenleving vind je ouderdom vooral terug? Ouderdom lijkt een koepelterm die nuance en onderscheid uitsluit. Achter clichématige beelden van ouderen schuilt echter een veelheid aan uiteenlopende ervaringen en culturele praktijken, die veel rijker zijn dan de dominante weergave ervan.

Terwijl de openbare omroep boegbeelden gedwongen op pensioen stuurt, herontdekt de culturele sector net enkele oudere kunstenaars.

Geldt ouderdom als het moment van ultiem zelfinzicht of is het iets wat ons van onszelf vervreemdt? Een ouder wordend lichaam staat haaks op onze zelfopgelegde standaard van machineachtige productiviteit, efficiëntie en optimalisering die we als young potentials in onze kapitalistische maatschappij permanent aan de dag moeten leggen. Maar kan een ouder lichaam ook als een vorm van verzet fungeren? Hoe moeten we de vraag om oude mensen professioneel te (re-)activeren, interpreteren? Als een kritiek op de neoliberale overwaardering van het jeugdige, of net als een doorwerking van diezelfde logica, waarbij werk ook na de pensioengerechtigde leeftijd voor zingeving moet zorgen, en de mogelijkheid tot flexijobs subtiel het pad effent om pensioenen af te bouwen?

Terwijl de openbare omroep boegbeelden gedwongen op pensioen stuurt, lijkt de culturele sector het werk van oudere kunstenaars net te herwaarderen of te ontdekken. Zo wijdde Bozar in 2022 een overzichtstentoonstelling aan het beeldende werk van Jacqueline Mesmaeker (°1929) en toont de Tim Van Laere Gallery in Antwerpen dit voorjaar werk van Inès van den Kieboom (°1930). Ook in de door fitheid en jeugdigheid geobsedeerde danswereld palmen oudere lichamen het podium weer in. Hoe ga je als kunstenaar én als kijker om met dat fin de carrière?

Zeker voor vrouwen is ouder worden veeleer een vloek die ze zo vroeg mogelijk dienen te bezweren.

Deze voorbeelden zijn echter meer uitzondering dan regel. Zeker voor vrouwen, die vaker dan mannen met hun lichaam worden gelijkgeschakeld, is ouder worden veeleer een vloek die ze zo vroeg mogelijk dienen te bezweren. Ook wie zich op het spectrum van queer genderidentiteiten bevindt, kan zich maar moeilijk met enge narratieven over ‘goed ouder worden’ (wat dat ook moge betekenen) identificeren.

In ons juninummer van 2023 willen we samen met een gastredactie ouderdom vanonder het stof halen: hoe gaan we vandaag maatschappelijk en cultureel met ouderdom om? Welke betekenis kennen we al dan niet aan ouderdom toe? Welke clichés dienen we dringend te doorbreken? Welke rol spelen de kunsten in de representatie van ouderdom en oudere mensen?

We doen hiervoor een beroep op jouw input. Heb je zin om mee te brainstormen? Alle praktische info vind je hieronder!

Waar? De Vooruit, Open Atelier Groot (deur links van het onthaal)
Wanneer? Dinsdag 17 januari om 19 uur
Voor wie? Alle geïnteresseerden van 16 tot 120 jaar
Gratis inschrijven via info@rektoverso.be `
Gastspreker: Sara De Vuyst (UGent), 'Tegendraads ouder worden'
Heb je een idee voor een bijdrage? Stuur je voorstel voor 1 februari naar info@rektoverso.be.