Een toekomstvisie voor theaters zonder coronapas

Privacy-expert Paul De Hert en theatermaker Nathalie Van Renterghem schrijven een brief naar de theaterdirecteur. Volgens hen hoort een overheidsinstrument als de coronapas niet thuis in hun huizen. 'Theaters moeten nadenken over zowel een optimale zorg voor gezondheid als voor vrijheid.'

Theaters liggen wakker van coronakwesties. Je zou voor minder, als je verantwoordelijk bent over een plaats waar mensen veel tijd dicht bij elkaar doorbrengen. Net zoals de bossen en de kerken dienen theaters bovendien vrijplaatsen te zijn voor allen. Een belangrijke vraag is hoe gezondheid kan gegarandeerd worden in een geest van vrij denken en creativiteit, wanneer overheidsmaatregelen door hun aard die zaken tegenwerken. De controversiële coronapas of het Covid Safe Ticket is tot en met 28 januari samen met het mondmasker verplicht in theaters en andere cultuurhuizen. Bij het verminderen van het aantal besmettingen wordt ongetwijfeld teruggegaan tot een versoepeling.

De kritiek op de coronapas is vandaag algemeen.

Als theaterbezoeker en -maker denken we graag mee over de moeilijke oefening om gezondheid, veiligheid en vrijheid samen te brengen. Werken in een theateromgeving leert ons dat de coronapas door zijn schijnveiligheid enerzijds onachtzaamheid veroorzaakt bij bezoekers en anderzijds onrust en onzekerheid opwekt bij zorgzame organisatoren. Dat kan anders en beter.

De kritiek op de coronapas is vandaag algemeen. Steven Van Gucht zegt in De Standaard bijvoorbeeld dat hij zich nergens onveiliger voelde dan op CST-evenementen. De pas discrimineert bovendien omdat ze gevaccineerden, die ook besmettelijk kunnen zijn, zonder test toelaat tot theaters, terwijl niet-gevaccineerden dure overheidstesten moeten afleggen.

Na de wintermaatregelen moeten theaters opnieuw zelf nadenken over hun beleid en het gebruik van de coronapas daarin.

De pas werd federaal ingevoerd in de zomer 2021 voor grote evenementen. Wallonië en Vlaanderen volgden met bijkomende wetgeving (onder meer verplicht gebruik bij grote theatervoorstellingen). Brussel aarzelde, maar ging midden oktober over tot een verplicht gebruik voor evenementen vanaf 50 (binnen) en 200 (buiten) personen. Wallonië en Vlaanderen namen de strengere Brusselse ideeën over begin november 2021. Wel bleef het in Vlaanderen makkelijker dan in Brussel om de pas niet te gebruiken: de coronapasplicht gold alleen vanaf 200 personen (binnen) of 400 personen (buiten).

Recent werd voor de winterperiode (20 november tot 28 januari) beslist federaal te verstrengen met een mondmaskerplicht in publieke binnenruimtes bij evenementen (zowel indoor als outdoor) aangevuld met een verplicht gebruik van de coronapas in theaters en andere cultuurhuizen.

De wetenschap dat varianten van het virus nog enkele jaren onder ons zullen blijven, geeft deze denkoefening toch een grote urgentie.

Op dit moment is de situatie in de zorg zo precair en zijn de regels van die aard dat er weinig manoeuvreerruimte is, maar na de wintermaatregelen moeten theaters opnieuw zelf nadenken over hun beleid en het gebruik van de coronapas daarin. Worden ze dan strenger dan nodig, voor het gemak of omdat er café in hetzelfde gebouw zit, of gaan ze op zoek naar alternatieven? Wij zijn alvast gecharmeerd door het initiatief van de Grignoux-bioscopen in Luik en Namen, die een dag per week hun zalen openen voor niet-coronapashouders, door het maximaal aantal personen toe te laten dat binnen kan zonder pas, en plaatsen vrij te laten tussen gezelschappen.

Theaters zullen hoe dan ook moeten blijven nadenken, zowel over een optimale zorg voor gezondheid (is gevaccineerden zomaar binnenlaten zo evident?) als over een optimale zorg voor vrijheid (hoort een overheidsinstrument zoals de coronapas thuis in de theaters?). De wetenschap dat varianten van het virus nog enkele jaren onder ons zullen blijven en dat federale coronacommissaris Pedro Facon luidop droomt van de ruimere inzet van de coronapas en andere wetgeving bij gewone griepplagen, geeft deze denkoefening toch een grote urgentie:

Beste theaterdirecteur

Wij, de schrijvers van deze brief, kregen allebei een verzorgde mail van uw theaterinstelling met betrekking tot de voorstelling waarvoor we een drietal maanden geleden tickets hebben gekocht. Uw mail bevat een stappenplan met onder meer 'kom zeker op tijd’ (stap 1) en 'houd je tickets voor de voorstellingen klaar' (stap 4). Onze aandacht gaat uit de andere stappen, respectievelijk:

• Stap 2. Houd je identiteitskaart klaar (vanaf 12 jaar).
• Stap 3. Covid Safe Ticket: open alvast de QR-code van je 2de vaccin in de Covid Safe-app of houd je geprint certificaat bij de hand. Meer info vind je hier.

Stap 2 is voor ons een moeilijke. Een identiteitskaart tonen voor een theatervoorstelling? Wij zijn geen voorstander van een gulzig gebruik van identiteitskaarten. Als de overheid ernaar vraagt, dan kaatsen we de bal altijd terug met de vraag: ‘Waarom vraag je dat?’. De politiestaat, u weet wel. Burgers zijn in principe vrij en het is eerder aan de overheid om bij interacties legitimatiekaarten te tonen.

Kan u me nog eens uitleggen waarom u identiteitskaarten gaat controleren aan de ingang? Zelfs bij minderjarigen!

Wij gaan al decennia naar theater en dat is tot dusver altijd gelukt zonder identificatie. Soms kopen we anoniem een kaartje aan de kassa, soms reserveren we een kaartje en soms kopen we kaartjes voor meerdere personen. Een van ons is privacy-expert en gebruikt vaak pseudoniemen en schuilnamen, gewoon om te plagen. Dat doet hij ook in Starbucks. Goede koffie, dat wel, maar wat een vervelende gewoonte om luidop een naam te vragen. Kan u me nog eens uitleggen waarom u identiteitskaarten gaat controleren aan de ingang? Zelfs bij minderjarigen! Is er nergens in uw theaterhart een kleine bloeding van verdriet?

Stap 3 van het stappenplan is ook een moeilijke. We moeten aan de ingang niet alleen onze identiteit uit de doeken doen, maar u ook nog informeren over onze gezondheidsgegevens! Dat doen we normaal nooit.

Hoe belangrijk is gezondheid voor u?

We merken na onderzoek van uw website dat uw beleid over de coronapas fluctueert. In de zomer vroeg u de coronapas voor alle zalen, vervolgens alleen voor de grotere zalen en nu dus terug voor alle zalen, zelfs de allerkleinste. Waarom hebt u in het verleden afgezien van de pas voor kleine ruimtes? Omgekeerd, waarom gaat u nu vertrouwen op een pas voor al uw zalen en daardoor niet-geteste gevaccineerden toelaten? Hoe belangrijk is gezondheid voor u? Waarom alles ophangen aan een pas als je merkt dat veel mensen thuisblijven omdat ze de coronapas niet veilig genoeg vinden?

Als voor u gezondheid voorop staat en de epidemie woekert hard:

• Doe aan het zogenaamde G1. Vraag een zelftest in alle zalen, ook de kleine, en dit aan alle bezoekers (gevaccineerden en niet-gevaccineerden). Wie positief test, blijft thuis of maakt rechtsomkeer. Moedig aan om de test thuis te doen om geen opstoppingen te veroorzaken ter plekke, én om mensen met corona niet nodeloos onderweg te hebben. Leg zelftesten evengoed ter beschikking voor wie er thuis geen had. En lobby mee voor goedkopere testen. Vraag aan producenten om te sponsoren, en deel ze uit aan je bezoekers, om hun thuistest te compenseren.
• Of ga op zoek naar een van de getrainde doch werkloze coronasnuffelhonden voor aan de ingang. Fijn voor het imago van de hond ook om in het publiek eens voor volksgezondheid ingezet te worden in plaats van om drugs op te sporen of als machtsvertoon bij betogingen.
• Vraag in plaats van een identiteitskaart en een digitale code nog uitdrukkelijker aan mensen om thuis te blijven als ze symptomen vertonen van infectieziekten die zich via de lucht verspreiden. Bedank hen daarvoor en spoor hen aan om iemand in hun plaats te sturen bij wijze van last minute cadeau. Zeg dat als dat niet lukt ze hun ticket later kunnen inruilen. Vraag aan de overheid om in te staan voor de kost hiervan. Ze kunnen die halen uit de pot van de dure labotests.
• Plaats in elke zaal een display met de CO2-meting zodat de bezoekers 'mee' zijn; open de deuren wanneer de CO2 waarden naar de 800PPM gaan of organiseer 'jassen en mutsen aan'-voorstellingen zodat de deuren altijd openblijven.
• Organiseer uw bar buiten zodat afstand houden mogelijk blijft.
• Blijf inzetten op openluchtvoorstellingen en op streaming voor de thuisblijvers.

Als voor u autonomie en individuele keuzes met betrekking tot fysieke integriteit voorop staan:

• Implementeer alle voorstellen uit de vorige paragraaf.
• Gebruik de coronapas nooit wanneer de wet het niet verplicht, bijvoorbeeld voor kleinere bezoekersaantallen (momenteel voorstellingen met minder dan 50 personen). De coronapas jaagt de bezoekers die niet gevaccineerd zijn of herstellende op (hoge) testkosten en dwingt hen een instrument te gebruiken dat onnodig discrimineert door privileges te geven aan gevaccineerden, zonder dat daardoor de gezondheid tijdens een voorstelling gegarandeerd wordt.
• Overweeg burgerlijke ongehoorzaamheid wanneer een regel al te hard tegen uw waarden indruist, bijvoorbeeld omwille van minderjarigen. In Vlaanderen moesten zij zich in oktober al onderwerpen aan overheidstesten en de bijbehorende identificatieplicht vanaf 12 jaar! Brussel was moediger en controleerde pas vanaf 16 jaar.
• Wat dacht u van een segregatie op basis van vrije keuze? Zoals vroeger met de rokerscoupés op de trein. Organiseer voorstellingsavonden voor verschillende groepen. Op dag 1 komen mensen die negatief getest zijn. Op dag 2 komen gevaccineerden, mensen met een herstelcertificaat of met antilichamen die zich liever niet laten testen. Op dag 3 komen ingeënte mensen, mensen met een herstelcertificaat of met antilichamen, die zich ook testen. Op deze extra safe dag kunnen risicopatiënten die extra veiligheid wensen dan ook aansluiten.
• Als uw zaal het toelaat, kan u ook te werk gaan zoals sommige voetbalclubs waarvan het creatieve idee meteen door de overheid in de kiem werd gesmoord: met gescheiden tribunes.
• Beschikt u over balkons, wijs die dan toe aan personen met verhoogde kwetsbaarheid.

Als echter gezondheid en autonomie voor u niet voorop staan, maar pragmatiek en inschikkelijkheid met de overheid, blijf dan kritiekloos overheidsmaatregelen implementeren of installeer eens en voor altijd een gezondheidsbewijspas, maar weet dat het theater als vrijplaats op dat moment sterft. Deze pas is een overheidsinstrument dat te veel fouten bevat en discrimineert.

In de relatie tussen het theater en zijn bezoekers duikt de overheid best niet op deze manier op, integendeel.