Editor's Pick: Zeynep Kubat

Wie zijn we en wat houdt ons bezig? In de rubriek Editor's Pick presenteert een redacteur elke maand een recent kunstwerk dat hem, haar of hun heeft beroerd. Deze keer: Zeynep Kubat bespreekt 53 SUNS van Hannah De Meyer.

Ergens over de grenzen van theater en performance heen, onderzoekt Hannah De Meyer samen met zes performers de limieten van onze opvattingen over leven en dood. De Toneelhuis-productie 53 SUNS overschrijdt haar eigen grenzen door een energieveld voor te willen stellen, waar menselijke lichamelijkheid zich verliest in meer-dan-menselijke relaties.

Vliegend door een helderblauwe lucht met zachte, witte wolken die mijn lichaam in gasachtige warmte omhullen als ik ze doorkruis. Zo herinnerde ik me als kleuter mijn vorige leven, en er waren er nog een aantal voorheen. De gewoonte van jonge kinderen om over hun vorige levens te spreken met een banaliteit alsof ze je vertellen wat ze gisteren hebben gegeten, fascineert tot op de dag van vandaag kinderpsychologen, ouders en mystici alom. Wat de oorzaak van deze fantasmen ook moge zijn, ze wijzen ons op een premature psychologie die nog geen harde grens heeft gevormd tussen leven en dood.

Of je nu gelooft in meerdere levens en het hiernamaals of niet, de mens laat haar sporen na, als een schimmel.

Los van religies en spiritualiteiten die het reïncarnatie-ideaal volgen, zit er ook in de areligieuze interpretatie van de menselijke omgang met de natuur een gelijkaardige wens en zelfs noodzaak om cyclische relaties aan te gaan met elkaar. ‘Do you remember crossing and coming back? Do you remember dying and coming back?’, vraagt de performer aan de toeschouwer. Herinneren we ons de tijd dat we een kat waren? Of toen we nog hout waren? Of je nu gelooft in meerdere levens en het hiernamaals of niet, de mens laat haar sporen na, als een schimmel. Ze zetten zich vast aan anderen en bevruchten of verwoesten alles op en rond deze bewoonde planeet. Op microniveau zoekt alles naar netwerken, naar een rizomatische structuur om zich aan te schakelen om te overleven, als kortmossen.

De performers wisselen elkaar af op scène om alle mogelijke relaties met de dood weer te geven: het sterven, het verlies van je wezenlijke vorm of je morphè, de versmelting met de aarde, de rouw, de wedergeboorte. Maar ze zijn zelden alleen. De andere performers ageren, schuiven, dansen en draaien op de achtergrond, en begeleiden elkaars monologen als dwarrelende meeldraden rond een vruchtbare stamper. De voorstelling voelt als een collectieve tocht door het Bardo, de Tibetaanse verbeelding van een overgangswereld, waarbij we telkens geconfronteerd worden met het verhaal van een performer om de volgende stap naar verlichting te bereiken. Elk lichaam wordt gepresenteerd als meer-dan-lichaam, dat spreekt, beweegt, en soms enkel communiceert via een voorzichtige compositie van plopjes, gilletjes, kliks, grommetjes en natuurgeluiden.

In die veilige, hysterische ruimte tussen schreeuw en lach worden bipolariteiten omgevormd tot pluri-polariteiten.

Vooraleer die collectieve tocht aanvangt, moeten de lichamen zich echter loskoppelen van hun beheerste materialiteit. Helemaal aan het begin van het stuk wordt eerst een veilige cirkel gecreëerd, een plek op het podium waar oeremoties losgelaten worden. Diep, snijdend geschreeuw en luide lachbuien volgen elkaar op. Het is een ontmoeting van alle gevoelens rond leven en dood. We kennen de binaire koppels inmiddels heel goed: leven en dood, haat en liefde, geluk en verdriet. In die veilige, hysterische ruimte tussen schreeuw en lach worden deze bipolariteiten omgevormd tot pluripolariteiten. Meer-dan-mens zijn vergt immers het samenvloeien van verschillende of tegengestelde energieën, als de gassen die elkaar hebben ontmoet in de vruchtbare oerknal.

De Meyer creëert hiermee bovenal een theatervorm die meer-dan-communicatie gebruikt. Met primordiale vormen van klank, licht, beeld, beweging en fluïde scripts, opent ze haar eigen gedachtecirkel voor de toeschouwer. Het publiek wordt uitgenodigd om anders te gaan denken over leven en dood. En als een knal verdwijnen de geesten op het podium, en ontwaken we samen uit onze koortsdroom, terug in een mensenlichaam.

53 SUNS is opnieuw te zien op 19 en 20 september in de Kambala (Toneelhuis), Antwerpen.