Editor's Pick: Evelyne Coussens

Wie zijn we en wat houdt ons bezig? In de rubriek Editor's Pick presenteert een redacteur elke twee weken een recent kunstwerk dat hem, haar of hun heeft beroerd. Deze week: Evelyne Coussens bespreekt de theatervoorstelling dag 4.

Op de vierde dag schiep God het theater

Zo staat het niet in de Bijbel, maar wie Genesis kritisch onder de loep legt, kan de ware boodschap niet negeren. Op dag vier: 'God maakte twee grote lampen.' Dat God een dj was wisten we al, maar Hij blijkt ook lichtontwerper en zelfs regisseur, want zonder licht geen performance, geen verschijnen en verdwijnen van creaturen, geen scheppende blik (van het publiek). Licht is een van de fundamentele elementen van theater, of preciezer: de afwisseling tussen licht en duisternis, tussen het ontstaan en uitdoven van dat zo sturende ‘teken’ dat ons toont waar te kijken, en hoe.

Licht brengt verlichting, richting en dus zingeving.

Met dag 4 brengen decorontwerper Jan Palinckx, theatermaker Patrick Vervueren, beeldend kunstenaar Brecht Heytens en performancekunstenaar Janes Zeghers een ode aan het licht, en meteen ook aan de lichtmens: die zwoegende en meestal zwijgende professional die bouwt, verplaatst, richt en verlicht. Dat dat gebeurt onder de vlag van Compagnie Frieda is niet zo gek: Frieda startte niet zo lang geleden als figurentheater maar profileert zich recenter als een collectief van vormgevers, waarbij theater slechts een van de mogelijke verschijningsvormen is.

Eigenlijk is dag 4 een schaduwspel in vijf etappes: in de ruime loods waarbinnen het publiek vrij kan rondwandelen wordt vijf keer een installatie opgebouwd, tot leven gewekt, en opnieuw afgebroken. Het gebrek aan kijkrichting (geen bühne, geen perspectief, geen zichtlijnen) bewijst het punt dat de kunstenaars willen maken: zolang er in het halfduister geen stekker in het stopcontact gaat, lopen wij maar wat te dwalen - zoekend, in mentale en fysieke blindheid. Licht brengt verlichting, richting, en dus zingeving: opeens ontstaat er iets, zomaar, uit het niets. Een beeld. Een betekenis. dag 4 heeft het vijf keer over het wonder van de schepping.

Dat ‘zomaar’ is relatief, want de vier kunstenaars sturen strak de dans. Ze glijden door de loods met ijzeren discipline en in zwijgende onderlinge afstemming. Het stramien is duidelijk: met het klaarliggende materiaal bouwen ze vliegensvlug de constructie, het licht brengt die tot leven in een ‘handelend moment’ (een theaterdoek valt, een mobiel begint te draaien) waar de bouwers zelf een ogenblik lang naar staan kijken. Na de black-out ontmantelt de een de constructie, terwijl de ander alweer aan de slag gaat met een volgende opbouw. Toch maakt dag 4 geen haastige indruk: elke ‘geboorte’ krijgt zijn noodzakelijke aandacht, zijn schitterende moment.

Het gebeurt niet vaak dat de theaterervaring teruggevoerd wordt tot zijn essentie: het kijken.

Het gebeurt niet vaak dat de theaterervaring, vandaag nogal dikwijls volgestouwd met boodschap en moraliteit, zo radicaal wordt ontdaan van zijn ballast, teruggevoerd tot zijn essentie: het kijken. Al even zelden is het dat we zo secuur worden herinnerd aan de wonderlijke band tussen levenloze techniek en scheppende verbeelding - richt een spot en er ontstaat een wereld. Misschien hebben de vier mannen plannen met een gelijkaardige deconstructie van andere theaterelementen? Het geluid, het lichaam, de tijd? Ik hoop het.