Beste Abby Wambach

Elke vrijdag pent een van onze vijf vaste online correspondenten een brief. Deze week richt Carolina Maciel de França zich tot Abby Wambach, de Amerikaanse voetbalster die met haar inspirerende Wolfpack-speech de regels van het spel veranderde.

Ik ken je naam pas sinds vandaag, maar dat ligt aan mij, want jij bent al een tijd wereldberoemd. In ieder geval ben ik helemaal gecharmeerd. Ik weet niet eens wat ik eerst moet vertellen. Dat je in het Amerikaans voetbalelftal hebt gespeeld bijvoorbeeld, of dat je een van de grote voorvechters bent van gelijke verloning voor vrouwen en gelijke rechten voor persons of color (POC) en LGBTQ+? Dat je nu schrijft en lezingen geeft over vrouwelijk leiderschap?

Of toch over die geweldige speech die je gaf aan de lichting die in 2018 afstudeerde in Barnard College? Ik denk dat die speech al heel veel samenvat en dat ik je heel deze brief lang met die boodschap ga feliciteren. Proficiat, proficiat, proficiat. En ook met de twee gouden Olympische medailles en de FIFA Cup.

Ik snapte eerst niet zo goed waarom je je publiek daar bij Barnard College aansprak met ‘you 619 bad ass women’, dus ben ik een beetje op internet gaan kijken. ABOUT BARNARD. Van oudsher een New Yorkse universiteit. Opgericht door vrouwen, voor vrouwen. Tegenwoordig onderdeel van Columbia University en dus Ivy League. OK.

Logisch dat je daar was om te spreken over vrouwelijk leiderschap. Ik moest wel lachen toen je vlak ‘Congratulations, you guys’ zei, maar dat is misschien gewoon omdat je dat vaak zegt. Maakt niet uit, Abby. Niet erg mevrouw Wambach. Belangrijker is wat je daarna zegt.

Je hebt het over transitie en hoe angstaanjagend zo’n ingrijpende verandering kan zijn. Je beweert dat wij mensen elke transitie zo mooi met ceremonies omhullen, mijlpalen vieren, mooie kleren aantrekken en samen eten en drinken omdat we van oudsher eigenlijk wel weten dat nieuwigheid ook een beetje eng kan zijn.

Je wijst je mooi opgedoste publiek er fijntjes op dat ook deze ceremonie niet mag verhullen dat de komende tijd niet per sé makkelijk wordt

Je wijst je mooi opgedoste publiek er fijntjes op dat ook deze ceremonie, waarin ze vieren dat ze hard hebben gestudeerd en nu met een prestigieus diploma de wereld ingaan, ook niet mag verhullen dat de komende tijd niet per sé makkelijk wordt. En dat is nog maar de realiteit van de zeer hoogopgeleide vrouwen daar in de zaal.

Dat is nog maar het begin van je speech, maar nu al vind ik het een fijne combinatie tussen humor, uitdaging, bittere ernst en relativering. We leven inderdaad in de stuiptrekkingen van een soort kastensysteem waarin bepaalde eigenschappen je rang bepalen. Je uiterlijk. Je gender. Je portemonnee. Je gedrag.

Je spreekt een grote groep vrouwen toe, dus focus je op gender – maar je hele speech door voel ik dat je alle intersecties aanspreekt. Als vrouw van kleur voel ik me twee keer aangesproken. Zoals Emma-Lee Amponsah op deze website schreef en zoals Sojourner Truth al lang geleden zei: kleur, gender of beperking... het is dezelfde strijd, tegen hetzelfde systeem.

Dat systeem heeft een bepaalde schaarste gecreëerd, waardoor we in 2019 nog steeds vaak van die vreemde, homogene, mannelijke teams zien. De weinige plekken die gecreëerd zijn om meer heterogeniteit te koesteren, moeten dan blijvend bevochten worden door alle uitgesloten of achtergestelde groepen hierboven. Dat kan niet anders dan een sfeer van wantrouwen, jaloezie en miskenning creëren – dat is dan weer waar Gaea Schoeters op deze website op wijst. Op dat moment dank ik je dus om te relativeren: die schaarste is niet onze schuld. Maar het is wel ons gemeenschappelijk probleem.

Als we die schaarse plekken dan al bemachtigen (‘Congratulations, you got the job!’), volgen nog uitdagingen. Een daarvan is de pay gap. Voor elke dollar die een witte Amerikaanse man verdient, zeg jij, verdient een witte vrouw 80 cent. Een zwarte vrouw 63 cent. Een latina 54 cent. Hier in België is de loonkloof op zijn best 3.3%, maar op z’n ergst gewoon even erg als bij jullie.

Het is moeilijk om ongelijkheid aan te kaarten. Het systeem wil niets liever dan in stand blijven.

Het is moeilijk om ongelijkheid aan te kaarten. Het systeem wil niets liever dan in stand blijven. Hoe dichter je bij de kern van de constructie komt, hoe feller het reageert. Maar het is niet alleen moeilijk omdat het systeem wijdvertakt en behoudsgezind is. Het moeilijkste is wat zo goed ingebakken is in ons eigen hoofd. Dat we niet mogen klagen. Dat we onze plek gaan kwijtraken. Dat we dankbaar moeten zijn dat we die plek al hebben. Daar zit de kern van je toespraak. “Be grateful for what you have AND demand what you deserve”

Je begint erover als je vertelt welke boodschap je als klein meisje uit het sprookje Roodkapje haalde: Stay on the path, don’t talk to anybody, keep your head down, hidden underneath your Handmade Tale’s Cape. Roodkapje wordt toch nieuwsgierig, praat erop los, kiest haar eigen pad. Het sprookje ontmoedigt dat gedrag door te laten zien hoe het dan gruwelijk misgaat.

Net als jij hebben veel vrouwen pas op veel latere leeftijd beseft dat ze zich altijd automatisch met Roodkapje geïdentificeerd hebben

Ook mij is dat sprookje verteld. Ook bij mij had die boodschap zich in mijn hoofd genesteld. En ik geloof ook niet dat het persé met diploma’s uit je hoofd wordt gepeuterd, tenzij met psychologie, antropologie of genderstudies? Op de meeste universiteiten is ‘assertiviteit’ en ‘systeemanalyse’ in ieder geval geen vak. En net als jij hebben veel vrouwen pas op veel latere leeftijd beseft dat ze zich altijd automatisch met Roodkapje geïdentificeerd hebben, terwijl niemand had gezegd dat je de wolf niet mocht zijn.

Omdat de wolf niet zo’n goede reputatie heeft? Na 7 minuten in je speech breng je daartegen de natuurmetafoor in stelling, waarmee je een permanente plek in mijn hart verwerft. Dat kon je niet weten, maar natuurmetaforen zijn momenteel mijn zwakke plek.

In 1995, zo vertel je, werd de wolf na lang getwijfel schoorvoetend opnieuw geïntroduceerd in Yellowstone Park. Het park werd helemaal kaalgevreten door wapiti’s en dit had bodemerosie en instortende rivierwallen tot gevolg. De wolven die in de vallei werden losgelaten, peuzelden niet alleen meteen een paar dikke hertjes op, maar zorgden ervoor dat ze op den duur het gebied begonnen te ontwijken. Zo begon de vegetatie weer te groeien.

Amper zes jaar na de herintroductie van de wolf, zo vervolg je, was er al vijf keer zoveel vegetatie. Met de bomen kwamen de vogels en de bevers. Die bouwden dammen, die ook otters en eenden en vissen aantrokken, enzovoorts. Gevolg: ecosysteem hersteld. Ziedaar je punt: wat in eerste instantie dreigend lijkt voor een systeem, kan juist de redding zijn.

De parkbeheerders die twijfelden en weerstand boden tegen de wolf: zij zijn het systeem. En de vrouwen zouden volgens jou de wolf moeten zijn.

Dan en daar bombardeer je de 619 vrouwen in die zaal tot een roedel. Een wolf pack. En net als elke groep heeft een roedel wolven regels nodig, en wat jij simpelweg voorstelt, is de regels van het systeem ombuigen en veranderen. In plaats van net Roodkapjes netjes het pad te bewandelen dat voor jou is uitgezet, moedig je ons aan om nieuwsgierig te zijn, en moedig.

Stay on the path Create your own path
Wait for permission to lead Lead from wherever you are
Failure means you’re out of the game Failure means you’re finally in the game
Be against each other Champion each other
Play it safe. Pass the ball Believe in yourself. Demand the ball.

Deze laatste regel is de moeilijkste, want die moet op de eerste plaats komen en is voor een deel een interne strijd. Eis je plek op. Ga voor de job. Als het nodig is, schreeuw dat je hem wilt. Give me the fucking ball.

Het afgelopen jaar zijn er hier in de Lage Landen opvallend veel hoge posities in het culturele veld ingevuld door vrouwen en minderheden. Elke keer dat ik dat vernam, maakte mijn hart een sprong. Jij hebt nu de reden van mijn vreugde gegeven: iemand zei give me the fucking ball. Sorry van de mannelijke metafoor hier, maar naast de juiste kwaliteiten moet je ook ballen hebben to take up arms against a sea of troubles. Dat bewonder ik. Congratulations, you guys.

Leiden is moeilijk zonder een roedel of team achter je te hebben dat in je gelooft, dus champion each other is even belangrijk.

Leiden is moeilijk zonder een roedel of team achter je te hebben dat in je gelooft, dus champion each other is even belangrijk. En in plaats van te leven volgens het oude systeem, waarbij we roddelen, elkaar kopjes kleiner maken en zo verblind raken door ego, dat enkel ons eigen hachje proberen te redden in deze woestijn van schaarste, kunnen we elkaar constructief op elkaars fouten wijzen, want failure is fuel and fuel is power. Spelanalyse wordt het dan. Van een team. Wolf Pack!

Dus Abby. Bedankt. Ik speel helemaal niet in jouw league. En ik kan amper meer dan tien keer een bal hooghouden. Maar met deze new and improved regels heb ik wel zin in het spelletje.

Dank, grote dank aan Griet P., die me voorstelde aan Abby. En aan Eva W. die het boek dat werd gemaakt van de speech, aan Griet gaf.

Cheers, Carolina