Vorm en inhoud

In het Fotografiemuseum van Amsterdam (FOAM) loopt momenteel een bijzondere tentoonstelling: Plaats Delict Amsterdam - foto's uit het politiearchief 1965-1985. De foto's zijn genomen door de recherche, op plaatsen waar een misdrijf werd gepleegd, meestal een moord. Ze tonen de plaats van de misdaad zoals die er nog onaangeraakt bij ligt. De beelden zijn ronduit shockerend: ze weigeren het getoonde te verbloemen en zijn met geen enkel esthetisch oogmerk gemaakt. Een lijk dat over een trap heen gedrapeerd ligt, hoofd naar beneden; een man die zelfmoord pleegde en tussen de lege flessen en pillendozen ineengezakt ligt: het zijn maar twee voorbeelden van een lange reeks beklijvende beelden. Het gaat hier om puur functionele foto's die ten dienste stonden van een gerechtelijk onderzoek. Door ze tentoon te stellen in een fotografiemuseum verliezen ze deels die functionaliteit. Ze dienen niet langer om een delict te onderzoeken, maar zijn er in de eerste plaats om bekeken te worden. Ze zijn misschien niet als kunstwerken gemaakt, maar worden nu wel met die ogen bekeken.

Het is een zeer bijzondere kijkervaring, omdat niet alleen de inhoud van de beelden hard en confronterend is, maar vooral omdat de vorm waarin die inhoud gepresenteerd wordt, geen enkele moeite doet om die gruwel te verhullen of draaglijker te maken. Het is een schitterend voorbeeld van hoe vorm en inhoud elkaar versterken. Tussen vorm en inhoud ontstaat er soms zo'n intense spanning dat ze een beeld omhoog kunnen tillen. De beelden die in het FOAM getoond worden, zijn niet alleen stukken uit het archief van de politie: ze tonen ons de dood, in haar meest rauwe, meest werkelijke toestand.

Laat het nu net die vorm en inhoud (en vooral de soms bizarre balans tussen die twee componenten) zijn die vaak het onderscheid maken tussen geniale kunst en charlatanerie. Dat valt ook in dit nummer van rekto:verso op. Bijvoorbeeld in het artikel over Romeo Castellucci, waarin Tiago Bartolomeu Costa keihard van leer trekt tegen een van de grootste iconen van het hedendaagse Europese theater. Castellucci kickt op een spectaculaire vormentaal met veel symboliek, maar wat vertelt hij daarmee eigenlijk? Veronique Boone benadert de nieuwe justitiepaleizen van Antwerpen en Gent vanuit een gelijkaardig perspectief. Wat is hun vorm, en wat vertelt die vorm: welke visie op justitie, welk maatschappijbeeld spreekt bijvoorbeeld uit het gebruik van heel veel glas? En in hoeverre levert dat spelen met de vorm ons, voorbij de glazen façade, ook werkelijk een andere inhoud op?

Dat, en nog veel meer, leest u in dit nummer van rekto:verso, het tweeëntwintigste intussen. En als er iemand graag dieper wil ingaan op de tentoonstelling in het FOAM: wij zijn zoals u weet altijd op zoek naar interessante bijdragen. Mail ons gerust op redactie@rektoverso.be.