Rekto:Verso Academy: naar een nieuwe kunstkritiek?

Met de Rekto:Verso Academy (R:VA) koos cultuurtijdschrift rekto:verso voor een labo waarin vijftien jonge kunstcritici, kunstenaars, filmmakers, tekenaars en webdesigners samen actief op zoek gaan naar nieuwe vormen van online kunstkritiek.

Ons hele mediabewustzijn verandert continu, maar de kunstkritiek is nog steeds een kind van Gutenberg: in 99 procent van de gevallen wordt ze nog altijd geschreven, in een tekstuele vorm die denkt vanuit gedrukt papier, zelfs online. Ook de basisaanpak van kunstkritiek is sinds haar ontstaan in de negentiende eeuw nauwelijks veranderd: een expert analyseert en beoordeelt een kunstwerk nog steeds vooral vanuit zijn/haar eigen autoriteit, in de vorm van een monoloog. Is dat niet nogal eenzijdig, in tijden waarin alles lijkt te draaien om interactiviteit, user generated content, sociale media, do it yourself-filmpjes en het gelijk van de consument? Om daar volwassen op in te spelen heeft de kunstkritiek amper formats ter beschikking, laat staan een denken erover. Met andere woorden: is de eeuwige ‘crisis van de kunstkritiek’ misschien niet alleen haar mediatisering, maar ook haar formattering? Er is nood aan alternatieve vormen, andere samenwerkingen, meer experiment.

Bekijk hier de voorlopige resultaten en het work-in-progress uit de R:VA!

R:VA, wat en hoe?

De R:VA is daar een poging toe. Vijftien creatievelingen met verschillende achtergronden wisselen online en in maandelijkse meetings hun expertise uit en proberen solo of in duo andere kritische formats uit. Niet door er ellenlang over te discussiëren, maar door ze concreet uit te voeren. Er wordt gemist en gevonden, getwijfeld en doorgezet, maar vooral onderling overlegd. Ter inspiratie delen we internationale good practices of nodigen we een professional uit voor een presentatie. De R:VA is een labo, een gedeelde projectruimte, een collectief waarin wilde en andere ideeën een tastbare vorm krijgen, op basis van gedeelde feedback.

Dit onderzoek richt zich op drie grote lijnen. Vanaf het najaar van 2013 wil de R:VA op geregelde tijdstippen resultaten binnen deze drie lijnen publiek maken, om zo mogelijk ook andere tijdschriften en online platforms te inspireren:

1. Co-creatie: in hoeverre vallen indrukken en expertise vanuit het publiek in te werken in een verrijkte, meerstemmige recensie over een tentoonstelling, een film, een theaterstuk? Wat als je met makers of andere critici in debat gaat, en die dialoog verwerkt tot een kritiek?

2. Beeld en geluid: hoeveel audiovisuele extra’s kan de kunstkritiek verdragen? Denk aan grafische animatie, video-essays, typetjes-over-kunst, audio-met-tekeningen, vrolijk getagde fotoreeksen, kritieke podcasts, weten-wij-veel… Recenseren hoeft niet altijd zwart op wit.

3. Interactiviteit: wat zijn op internet nieuwe denkbare wisselwerkingen tussen een gebruiker en een artikel? Welke technologische mogelijkheden liggen er voorbij de klassieke reactie-box onderaan een artikel? Kunnen gebruikers ook content toevoegen? Kan een tekst evolueren?

R:VA, deel van LAK

De R:VA van rekto:verso maakt vanaf 2014 deel uit van een groter samenwerkingsverband tussen verschillende Vlaamse en Nederlandse culturele tijdschriften en online platforms. Dit breed vertakte ‘Labo Actuele Kunstkritiek’ (LAK) wil een open source onderzoekplatform worden voor al wie zich interesseert voor de toekomst van kritiek. Met een rist culturele, academische en kunstkritische partners in Vlaanderen en Nederland wil LAK op zoek gaan naar nieuwe huwelijken tussen papier, internet, sociale media en kunstkritiek.

Hoe handhaaft de kunstkritiek zijn sterke verworvenheden uit het verleden, zonder blind te blijven voor de extra mogelijkheden van vandaag?

LAK wil zich dan, afhankelijk van de middelen die het weet te genereren, minstens een jaar lang buigen over een hele reeks vragen voor de toekomst. Wat worden nieuwe rollen voor de criticus? Hoe zit het op internet met haalbare verdienmodellen en auteursrechten? Vraagt het web om nieuwe manieren van creatief en persoonlijk schrijven? Welke wenselijke modellen zijn er voor meerstemmige kritiek met toeschouwersindrukken, zonder dat het voxpop wordt? Hoe kunnen gepubliceerde online teksten beter tegemoet komen aan een actieve houding bij lezers? Hoe kan een recensie vormelijk sterker, ludieker, lichter, aantrekkelijker worden door integratie van grafische, filmische of muzikale media? Wat zijn voor cultuurtijdschriften de sterke kanten van papier, en hoe vallen die te verrijken met digitale mogelijkheden?

Eén basisvraag zit onder alle andere: hoe handhaaft de kunstkritiek zijn sterke verworvenheden uit het verleden, zonder blind te blijven voor de extra mogelijkheden van vandaag? LAK wil geen praatbarak worden, of zich suf discussiëren over theorie. Wel geloven we in hands on experiment en productie, om daarna de juiste conclusies te trekken en die in terugkerende publieke momenten en debatten te delen met iedereen die er baat bij denkt te hebben. Wat de toekomst brengt, weten we niet. Maar in elk geval zal samenwerking – en niet zelfprofilering of concurrentie – er een cruciaal onderdeel van vormen.

Meer weten over R:VA of LAK? Contacteer Wouter Hillaert op info@rektoverso.be.