Lust als must

Door op Mon Jan 27 2014 11:32:24 GMT+0000

Soms wordt een mens wakker met de meest onwezenlijke vragen. Hoe zou het nog met de Snoecks zijn, bijvoorbeeld? Er was een tijd dat dat prestigieuze jaarboek zijn bezitters omkranste met een wereldse belezenheid én hen belaadde met de stiekeme verdenking dat ze gewoon belust waren op blote tieten. Snoecks, nochtans ruim vijfhonderd pagina’s dik, viel zowat samen met zijn cover: steevast glimmende modellen met aanlokkende oogopslag en precies die minimale verhulling waarmee ze nog net op de salontafel mochten. Daar lagen ze te pronken, de Snoecks-almanakken. Uitkleding als aankleding. Erotiek als kunstzinnigheid. Even verboden als magnetiserende vruchten van ’s werelds beste naaktfotografie, tussen rijkelijk geïllustreerde, maar zelden gelezen artikels over Toearegs, Congolese mijnen of de graffiti van Banksy. De Snoecks, dat was de gelegaliseerde Playboy voor deftige mensen. Een topstuk van verhulling, uit de tijd dat bloot zich nog verkocht als kunst.

1944.jpg2002.jpgDe Snoecks bestaat nog wel, en dat al negentig jaar intussen. Alleen is het overzicht van al zijn covers sinds 1923 verworden tot erfgoed met vooral historische waarde. Je ziet mooi wat er van de wereld geworden is. De eerste covergirl verscheen in 1944: een prent van een boerenmeid met een rood-wit kapje bij een appelboom. Drie jaar later reikte haar mond al liever naar een volle tros met wellustige druiven, maar in de jaren 1950 primeerde haar familiegeluk: samen met manlief bij het haardvuur, op jacht, op de hei. Rond 1968 ging ze weer solo, en telde louter haar hoofd, als dat van een kitten. Om dan, in de jaren 1970, voor het eerst helemaal naakt te gaan: bijna toevallig, eerder dromerig, met op- of neergeslagen blik, en nog vaker zonder. Naakt als ongedwongen lichaamscultuur, tegen de vrijheid van de zee. De eerste expliciete tepel dook op in 1980, maar kwam – veelzeggend – nooit meer terug. Het werden veeleer de ogen die recht in de camera keken, terwijl de lippen en vooral de borsten daaronder steeds voller werden. Op de cover van 2002 barstten ze bijna door het papier. Het waren de rijpe jaren, van steeds plattere vrouwbeelden: voluptueus, beschikbaar, louter lijf. Van bloot naar porno in veertig jaar.

Naakt, erotiek én porno bepalen vandaag onze cultuur. Denk maar niet dat je eraan ontsnapt. Alles wat vroeger ‘prettig’, ‘mooi’ of ‘stijlvol’ was, heet tegenwoordig ‘sexy’: iPhones, recepten, lettertypes, marketingstrategieën. Een potentiële partner die vroeger gewoon ‘knap’ of ‘aantrekkelijk’ werd gevonden, is tegenwoordig ‘hot’ of ‘lekker’. En goeie muziek is gewoon ‘geil’. ‘Open en bloot’ lijkt zelfs een sociale strategie geworden. Elk Facebookprofiel biedt een – al dan niet preutse – peepshow. Maar wat verhult al die transparantie? Is haar duistere kern niet obsceen? Is ze geen nieuw keurslijf? Net zoals de zogenoemde ‘pornoficatie’ een strakke norm en lichaamsdressuur bestendigt en cultiveert, onder het mom van seksuele tolerantie. En wat vindt de kunst daarvan?

Niet toevallig zit er in dit nummer veel film: ook daar is seksuele transgressie niet meer wat ze is geweest, vertelt Ivo De Kock met enkele recente films. Bloot blijft niettemin op zijn best als het beweegt – al geven de Russische ‘necrorealisten’ die Sofie Verdoodt uit het graf van de geschiedenis opdelft, daar zo hun eigen interpretatie aan. Christophe Van Eecke daarentegen blijft zweren bij de eeuwig onbeweeglijke nudes van Lucian Freud: ze tonen geen bloot vlees, maar naakte persoonlijkheden – een cruciaal verschil. Daarom konden we het uiteraard ook niet nalaten te gaan rondneuzen in de krochten van ’s werelds grootste levende museum: het internet. Je stoot er zowel op verlichte pornosterren à la Sasha Grey als op gigantische massa’s amateurporno. Het succes van porno op internet, zo analyseert Asher Boersma, is er omdat we de woorden niet hebben om erover te spreken. We hebben nochtans hard ons best gedaan. Frank Vande Veire putte er zelfs het genre van de roman voor uit. Van een literair debuut gesproken.

Hoe seks opnieuw verlangen en verleiding geven, voorbij de platte exploitatie? Prikkelende tegenstrategieën komen vooral uit feministische hoek, de commercialisering van de neoburleske voorbij. Marieke Hermsen schetst het aantreden van de feministische slet in steeds meer performances, terwijl Virginie Platteau in de wondere wereld van ‘postporn’ duikt. Het zijn twee alternatieve strekkingen die de eenzijdige zak mainstreamporno feestelijk opblazen. Immers, ook onze blootconsumptie weerspiegelt onze hele culturele staat: de mannen liggen bovenop.

2014a.jpg

2014b.jpgZiedaar ook het failliet van de seksuele revolutie van eind jaren 1960. Het genot werd bevrijd; de vrouw iets minder. En zie: lust werd must. In onze individualistische verlangenseconomie moet je genieten, met als gevolg dat het straatbeeld vandaag obscener oogt dan de vermoeide standjes van de professionele porno. In een inleidend dubbelgesprek houden Petra Van Brabandt en Lieven De Cauter daarom een pleidooi voor een radicalisering van de libertijnse liefde, voor een pornografische opstand als filosofisch antwoord op de morele hoererij.

Rekto:verso: de nieuwe Snoecks? Sinds 2012 hanteert de negentigjarige almanak naast zijn ‘glamourcover’ ook een alternatieve omslag, die ‘met een ander sterk beeld een jonger publiek aanspreekt’. Ziedaar. Als zelfs de Snoecks zijn blootstrategie de bons geeft om bij de tijd te blijven, dan komt straks misschien ook de hele seksualisering finaal klaar met zichzelf. Bloter dan bloot kan niet blijven duren. Je krijgt er hangtieten en een kouwelijke piemel van.