Het lijf mag je hebben, maar de kop is van mij (deel 2)

En toen stierf Ballard.
Ik wist het pas toen ik de mail kreeg. Of ik iets over hem wou vertellen op de VPRO-radio. Want ze vonden niemand anders die er iets kon over zeggen. Joost Vandecasteele, de backup van de backup van de backup van een belangrijke schrijver. En ja, ik wou wel iets zeggen over JG Ballard, de auteur die nooit stopte schoonheid te zoeken in lege resorthotels, erotische opwinding in littekens door autoaccidenten en politieke revolte in de verveling van de buitenwijken, die steeds opnieuw de relevantie van sciencefiction bewees. Je weet wel, die andere dooie schrijver van de week naast Martin Bril.

En ja, ik wil nog steeds iets zeggen over hem. Over hoe hij verantwoordelijk is voor dat ene boek, het dystopische meesterwerk High-Rise, pulp op zijn best en momenteel in film development hell met Vincenzo Natali, regisseur van Cube en de onvolprezen Cypher, dat ene boek dat ervoor gezorgd heeft dat ik doe wat ik doe en schrijf hoe ik schrijf.

Ballard had maar één doel, denk ik, en dat was het heden als een oncomfortabele toekomst te laten voelen. Door zo in te zoomen tot op het punt dat de werkelijkheid vervormd lijkt, dat de mens niet in staat is om perfectie te aanvaarden, zij het in een gated community of de relatie met iemand die beweert dat ze u graag ziet. In het kortverhaal 'The Enormous Space' (uit de bundel War Fever) beschrijft Ballard een man die zich terugtrekt in zijn eigen huis en ervan overtuigd geraakt dat zijn huis groeit en zich tegen hem keert. Mens versus zijn eigen schepping, en guess what, we zijn aan het verliezen. Onze steden, onze stock markets, onze poging tot een wereldwijde neoliberale wereldwijde democratie zijn allemaal monsters van Frankenstein geworden, buiten onze controle gegroeid. We zijn het slachtoffer van onze eigen creatie geworden. Zo moet god zich voelen als hij naar ons kijkt. Goddamnit (Ja, in mijn kop is god een southern neger met een vuile mond) I miss those dinosaurs. En natuurlijk zijn er boeken van Ballard die wel bekend zijn, de verfilmde boeken als Crash, Empire of the Sun of The Atrocity Exhibition. Maar de grootsheid van deze auteur ligt in zijn ideeën, uitgewerkt tot vergeten boeken als Concrete Island waar een man crasht in een plek tussen twee snelwegen en daar niet meer weggeraakt, of The Secret History of World War 3 waar de Derde Wereldoorlog slechts drie minuten duurt als een bericht op de telex van CNN (een logisch gevolg als je ziet dat we van de Honderdjarige Oorlog naar de Zesdaagse Oorlog zijn geëvolueerd) en maar één man haar opmerkt. De toekomstvisioenen van Ballard, die schreef om als weduwnaar zijn drie kinderen te onderhouden, zijn zo werkelijk en nabij dat ze aanvoelen als neergeschreven documentaires van een wereld die tegen de onze aanschurkt (of swaffelt, ik weet niet welk woord jullie rekto:verso-kids graag gebruiken).

Lieve lezers, geloof het of niet, maar dit is de toekomst. Misschien niet diegene die ze ons beloofd hebben, maar in elk geval diegene die we ons nooit hebben kunnen voorstellen. We worden eindelijk geregeerd door libertijnse liberalen en we hebben ieder taboe overwonnen. Schaamteloos en trots kunnen we websites bekijken als fetishtransformation.com waar meisjes zich verkleden als geslachtsloze animegirls en dan strippen door middel van de handig geplaatste ritsen op hun vleeskleurige maillots. Deze huidige toekomst waar de Verenigde Staten de nieuwe derde wereld wordt, China massaal Afrika opkoopt en Europa verglijdt tot één groot openluchtmuseum voor de Aziatische toerist. België als Groot Bokrijk. Step right up and see how life was in the year 2000 (Maar dan in het Japans vertaald). Eindelijk zijn we vrij en blij en rijk en mooi en eerlijk.

Maar helaas maar voor even. Toch volgens recente studies. Eerst was er de studie van de VUB waaruit bleek dat 70 procent van de Vlaamse studenten zichzelf als conservatief zou bestempelen en een recentere studie die zei dat één op vier Vlaamse jongens flikkers niet kunnen vinden. (vind ik nog steeds een heerlijke uitdrukking, zie column 1, over Pascale Platel en haar nieuwe theatergroep 'Mieke Maaikes keitoffe jeugd'). Blijkbaar groeit er weelderig conservatief onkruid in de weilanden van de Vlaamse jeugdige inborsten (hihi borsten). Of zoiets. We worden met andere woorden geconfronteerd met de onstuitbare opmars van de nieuwe preutsheid, een wereld waar uitspraken als 'Ik neuk dwergen en doe alsof het kinderen zijn' en 'Ik vind joden op elk vlak superieurder dan elk ander ras' gauw tot het verleden zullen horen. Waar de intrigerende roman van Peter Terrin Blanco niet verfilmd mag worden omdat die volgens het VAF niet realistisch en Vlaams genoeg zou zijn (volgens intimi wou Geert Bourgeois ooit de film Brussels By Night van Marc Didden qua titel laten vervangen door Vlaamse hoofdstad bij valavond wanneer de stoute mensen buitenkomen en ik bedoel niet enkel de allochtone medemens want daar zitten ook goeie tussen zoals Achmed die heerlijke couscous maakt, een beetje de Marokkaanse frietjes). Waar een theatervoorstelling met naakte mensen al wordt gezien als een poging tot choqueren. Waar 38 procent van de Vlaamse acteurs aan reclame doet en de overige 62 procent dit blijkbaar normaal moet vinden. Waar gezelschappen met buurtbewoners gaan praten, die imiteren op scène en dan fier in de krant verklaren dat Marieke het heel emotioneel en herkenbaar vond. Waar 'raar' een scheldwoord is geworden en alles zo verteerbaar mogelijk moet zijn.

Korte nieuwsflash. Begin dit jaar is theater officieel stopgezet als medium, maar die informatie is nooit doorgegeven aan het veld zelf. Om geen extra stijging in de werkloosheidstatistieken te veroorzaken. Dus doen we gewoon verder. Met iets minder goesting, maar met iets meer geld voor alle gezelschappen, opdat we ons koest houden en binnen twee jaar kunnen zeggen dat die Bert Anciaux wel eigenlijk feitelijk oké was.

Ik schrijf dit neer twee weken voor de verkiezingen, dus geen flauw idee wie gewonnen heeft en of Wouter (ik ben gewoon een neger zonder een mening dus ik ben zogezegd onafhankelijk op de SP.a lijst) Van Bellingen publiekelijk gelyncht is nadat zijn campagneslogan 'SOS Wouter' een fatwah voor belachelijkheid heeft gekregen. Maar laten we ervan uitgaan dat de volgende minister van Cultuur ofwel Jean-Jacques De Gucht ofwel Sven Gatz ofwel Dirk Vijnck is geworden (u kunt ook uw stem doorsms'en naar het ministerie van Cultuur, want cultuur is voor iedereen blijkbaar). Ik schrijf dit twee weken nadat televisie nog een keer is opgedoken, zoals televisie dat altijd doet: veel te laat en veel te vaag. Met de vraag of ik na een politiek debat een minuut comedy wil doen en liefst humor die niet al te grimmig, niet al te moeilijk, niet al te raar, niet al te bruut, niet al te anti bepaalde partijen en niet langer dan een minuut is. Zo begon de eeuwenoude mythologische strijd tussen artistieke eigenheid versus gevoeligheden van het medium. En ik verloor. Na de zoveelste poging (ook te zien op www.joostvandecasteele.be) en op het moment waarop ik bijna de grens bereikte van inwisselbaar te zijn, kwam de commentaar dat mijn materiaal de gewone kijker afschrikte. En toen was het voorbij, toch voor mij. Ze wilden nog één keer iets proberen, maar ik kon niet meer, want het magische stopwoord was gevallen: Gewone Man. Nadat hij de inzet van de vorige verkiezingen was, betekende hij nu ook de ondergang van mijn o zo korte televisiecarrière. Superman had zijn Lex Luthor, Merlina haar Sardonis en zo heb ik mijn mysterieuze alomtegenwoordige Gewone Man die blijkbaar overal handlangers heeft die in zijn naam spreken en bepalen wat hij aankan of niet.

Damn you, common man.

Dan maar terug comedy naar de mensen brengen. Van café naar jeugdhuis, soms in het gezelschap van Gorcha Davidova. De zoveelste komiek met een boek waar je ongetwijfeld geniale interculturele inzichten (en echte moppen) aantreft als 'In Kazachstan betekent Panos diarree'.

Deze column heeft geen moraal van het verhaal, geen oproep tot moeilijk doen en geen grote statements over de staat van het veld.

Weet je waarom? Omdat ik zelf geen flauw idee heb. En zolang je zelf niet elke productie, tentoonstelling of komiek hebt gezien, is jouw mening over huidige tendensen of tekortkomingen van het veld ongefundeerd en ongenuanceerd.