Het leven is een markt

Op het MOOOV-festival toonde de Paraguayaanse film 7 Cajas het leven op en rond de markt. Een mooie metafoor voor het leven, maar wel heel anders dan in westerse films.

Te veel kraampjes op te weinig plek, te veel drukte en gedrum, te veel aanbod voor te weinig koopkracht. Zo zien we hem wel vaker gefilmd, de broeierige markt. Doorgaans scheert er op de motor een James Bond doorheen, ergens in een Arabisch of een Afrikaans land. Kraampjes gaan in duigen, vruchten rollen over de keien, verbouwereerde locals komen niet verder dan koeterwaalse kreten. Weinig zegt zoveel over de wereld als die nietsontziende streep die westerse actiehelden in een knappe achtervolgingsscène door het alledaagse leven van ‘arme landen’ trekken. Wij gaan vooruit, vertelt de camera. Zij blijven achterop, snel weer buiten beeld. De openingsscène van Skyfall in Istanbul: ziedaar ons Hollywoodiaanse wereldbeeld. Chase your quest, fuck the rest.

In de Paraguayaanse film 7 Cajas is die lokale, lawaaierige markt geen voorbijflitsend punt op een doorgaande lijn, maar veeleer een cirkel waar de personages nauwelijks buiten komen. De markt is het eigenlijke hoofdpersonage van de film. Elke dag dezelfde drukte, voor een paar schamele guarani’s. Zo verdient Victor, onze jonge held, de kost als kruier: ook zijn tuig heeft wielen, maar het is slechts een kar. Niet het grote avontuur definieert zijn bestaan, maar elke dag dezelfde gemeenschap: de babe van de drogisterij, de agent die op haar verliefd is, het straatmeisje Liz en concurrent-kruier Luis. Het grote avontuur, dat openbaart zich aan Victor enkel op die paar tv-toestellen die, tussen de nauwe kraampjes en hun geharrewar, zijn blik telkens weer magnetiseren. De films die ze tonen, zijn de spiegel voor zijn dromen: een held worden als Bond.

Kromp ‘de markt’ in het Westen in tot een puur economisch concept, op vele andere plekken ter wereld blijft hij dé sociale draaischijf.

Wanneer met een verdachte vracht van zeven dichtgetimmerde kisten ook het grote avontuur op Victors pad komt, blijkt die droom stiekem die van de regisseursduo zelf. Carlos Maneglia en Tania Schèmbori flirten in wat volgt soms zo opzichtig met Hollywoodiaanse clichés, dat hun benadering moeilijk anders begrepen kan worden dan ironisch. Victor en Luis die in een dolle achtervolging elkaars karren het decor in proberen te botsen als twee jagende auto’s op de snelweg: het lijkt bijna een persiflage. Voeg daaraan toe: de ontluikende love story tussen Victor en zijn pain-in-the-ass beschermengel Liz, de dieven die zelf bestolen worden, de shoot-out als climax, … Deze 7 Cajas lijkt wel een Paraguayaanse copycat. Alleen, waarvan precies? Van een misdaadkomedie à la Guy Ritchie kan de film ineens vervellen tot een onvervalste thriller, om dan weer te knipogen naar de pure actiefilm of zelfs het sociale drama. Goede luim en zware ernst gaan zozeer met elkaar in conflict dat je het moeilijk krijgt om de intenties van het regisseursduo precies te duiden. Wat wil dit debuut?

Wheelen en dealen

Het zijn niet de cineasten, maar de markt zelf die het brede palet van 7 Cajas bepaalt. Zoals wel meer films op het festival MOOOV laten zien – of ze zich nu afspelen in Indonesië, in Congo, in de Palestijnse gebieden of in Paraguay – is de markt een uitstalraam, zelfs een metafoor voor het hele leven. Kromp ‘de markt’ in het Westen in tot een puur economisch concept, op vele andere plekken ter wereld blijft hij dé sociale draaischijf. Ook in 7 Cajas is de motor van alle actie geld verdienen – niet toevallig gesymboliseerd door het centrale 100 dollar-biljet dat Victor met zijn missie kan verdienen – maar de markt is ook de plek waar er wordt onderhandeld en bedisseld over bevallingen, over liefde, over misdaad en straf en zelfs over leven en dood. Dat is wat we in deze film zien: een voortdurende sociale onderhandeling met de toekomst, van kleine handeltjes tot grote maffiose affaires. Enkel de prijs van het onderhandelde goed verschilt. Maar vooruit wil iedereen.

7 Cajas biedt een aardig staaltje van wat ‘wereldcinema’ kan toevoegen aan de mondiale – zeg maar westerse – filmmarkt.

Alle botsende kleuren en genres van 7 Cajas zijn simpelweg die van het hele leven, zoals dat zich elke dag afspeelt tussen de nauwe passages en de schreeuwerige stalletjes van Mercado 4 van de Paraguayaanse stad Asuncion: hard én lieftallig, nerveus én toch gezapig. De kracht van dat koortsige leven toont zich vooral in zijn negatief: in de doodse stilte van de nachtelijke markt, een dreigend karkas waarin de hele tweede helft van de film zich afspeelt. Hier krijgen de knap verknoopte plot en de Hollywoodiaanse inspiraties van Maneglia en Schèmbori plots alle ruimte, maar toch vormen die vormkeuzes niet meer dan een mal voor hun diepere doel: een breedbeeld bieden op de Paraguayaanse samenleving, door in te zoomen op een heel klein stukje ervan. Ook het vrolijke nachtleven in een dancing, ook de economische infiltratie van de Aziatische groothandel, ook de belofte van de nieuwe media behoren daartoe. Samen geven ze een heel andere functie aan cinema dan simpel entertainment. 7 Cajas wil een nationale prent zijn. Met een wervende boodschap, al blijft die steeds impliciet, voor alle Paragauyanen: al is het leven een verdomde strijd, dromen loont. De markt als ‘utopolis’.

Feel good

Daarmee biedt 7 Cajas een aardig staaltje van wat ‘wereldcinema’ kan toevoegen aan de mondiale – zeg maar westerse – filmmarkt. Een zekere eenvoud, vooreerst. Met schaarse middelen, zowel voor de filmmakers als voor de personages, wordt hier een jeugdiger versie van cinema en van overleving gepresenteerd, maar wel met dezelfde effecten. Amerikaanse sleeën kunnen ook gewoon stootkarren zijn, de spanning blijft dezelfde. Die eenvoud voelt niet als een gebrek, maar net als een geëmancipeerd statement: we hoeven jullie miljoenen niet voor wat wij uit het leven willen halen.

Ook die eigenlijke levensvisie die uit 7 Cajas spreekt, voelt anders. Zoals in wel meer films op MOOOV, laat ook deze productie zich opmerken doordat de klassieke tragedie-idee waarop de Europese cinema is gegrondvest, er totaal in ontbreekt. Er vallen wel doden, maar veeleer zoals er kinderen geboren worden: het hoort erbij, het leven gaat door. Dat ligt niet zomaar aan het bewuste feel good-karakter van deze film. Het voelt als een meer optimistische benadering van de menselijke existentie zelf.

Maar wat films als 7 Cajas vooral relevant maakt – en enkel ómdat het hier gebeurt met elementaire artistieke kwaliteit – is dat ze de vitale markt van informele economieën in beeld brengen nadat James Bond en zijn crew er zijn door geraasd. Originele camerastandpunten van onderop geven 7 Cajas zijn spanning en zijn ritme, maar het zijn de beschouwende vogelperspectieven op de mercantiele mierenhoop die de ware inzet van de film ademen: een eigen overzicht bieden op de buitenbeeld-cirkel van het leven rond de mercado. Want laat niemand zich vergissen bij Victors lonkende blik naar zijn blanke rolmodellen op tv. In dit charmante Paraguyaanse juweeltje zien we niet Hollywood die de markt bezoekt, maar de markt die Hollywood bezoekt. Cinema wordt er een stukje veelzijdiger van.

Wouter Hillaert is freelance theaterjournalist (oa De Standaard) en coördinator van rekto:verso.