Hard & heavy in België

Met metal en aanverwanten gaat het harder dan ooit in ons land. Bands als Amenra, Oathbreaker, Wiegedood, Raketkanon en Alkerdeel vinden weerklank tot ver buiten de landsgrenzen. Ook jongere honden als Brutus, VVOVNDS, Cocaine Piss en Cheap Drugs beuken binnen- en buitenlandse deuren in. De Belgische scene is pokkeluid en springlevend, en haar artiesten hebben hun weg gevonden in het herijkte platenlandschap. Hoe doen ze dat?

Dat zware muziek het in België goed doet is niets nieuws, integendeel, we hebben een mooie traditie van hard and heavy. Het boeiendere werk speelde zich in de late jaren 1970 en de jaren 1980 vooral in de underground af, waarbij heavy metal bands als Crossfire, Cyclone, Killer, Acid en Ostrogoth geregeld het podium deelden met grote internationale acts als Slayer, Anthrax en Metallica. Belgische bands werden toen al sterk gewaardeerd, maar het internationale succes bleef grotendeels uit. Door in 2007 met het nummer ‘Queen of Desire’ op de soundtrack van het Playstation 3-spel Brutal Legend te staan, trok Ostrogoth even de aandacht, maar een doorbraak bleef uit. James Hetfield is nochtans fan: hij draagt een opnaai-embleem van Ostrogoth en wordt vaak gespot met een shirt van de band. Echter, van een eigen geluid was bij de bands in die tijd nog geen sprake. Ze spiegelden zich aan groepen als Judas Priest, Metallica, Slayer,… en meer algemeen de New Wave of British Heavy Metal (NWOBHM), waarvan Iron Maiden wellicht het bekendste exportproduct is.

Vanaf de jaren 1990 kwam daar verandering in. Het gros van de metal bleef ondergronds en extreem - denk aan Enthroned en Ancient Rites, of later Aborted en Leng Tch’e - maar een band als Channel Zero wist wel internationaal potten te breken. Waren de eerste twee Channel Zero-albums nog beïnvloed door het heersende thrash vocabularium, dan weerklonk op Stigmatized for Life (1993) al de voorzichtige cross-over en meer groove-georiënteerde aanpak waarmee Channel Zero uiteindelijk doorbrak. Die experimenteerdrang werd helemaal duidelijk bij de derde plaat Unsafe (1995), onder andere door de keuze van gastmuzikanten. Zowel Billy Milano van hardcore/thrash/punk acts als S.O.D. en M.O.D. als Richard 23 van de EBM/Industrial/New Wave band Front 242 leverden een bijdrage. De plaat sloeg in als een bom, met een uitstekende platenverkoop en een fenomenaal tourschema als resultaat.

Toen Channel Zero er in 1997 de brui aan gaf, sloeg dat een gat in de Belgische metalscene. Toch had de band van alles op gang getrapt. Het zou te ver gaan hen de directe voorlopers van de huidige vernieuwing in de metalscene te noemen, maar vast staat dat ze de genregrenzen hadden opgerekt. In 2010 trachtten ze een comeback te forceren door hun groovemetal van weleer terug op te rakelen. Zonder veel succes: de experimenteerdrift had zich overgezet op een nieuwe generatie. En hoe!

HEAVY STONER SLUDGE DOOM PUNK NOISE ROCK WHATEVER

Neem nu Amenra, uitgegroeid tot een instituut van formaat met sterke internationale weerklank, ondanks muziek die best moeilijk in het oor ligt. In hun kielzog is een generatie opgestaan die niet voor één gat te vangen is, en van wie de creativiteit tot de meest complexe genrelabels leidt: de stoner sludge van King Hiss, de noiserock met-een-hoek-af van Raketkanon, El Yunque en Brutus, de post-hardcore van Oathbreaker, het post-black geluid van Wiegedood, de rechttoe rechtaan hardcore punk van Cocaine Piss, Cheap Drugs en VVOVNDS en de – hou je vast – black sludge drone doom metal van Alkerdeel. En dan vergeet ik er vast nog een paar. Waar voorheen de NWOBHM als kompas gold, gaat het nu alle kanten uit: vrolijk, maar heaviër en rauwer dan ooit.

Hoe komt dat nu? Volgens Pieter-Jan Symons groeperen bands zich meer dan vroeger rond interessante venues. Zelf denk ik dat onze hedendaagse scene zo boeiend en levendig is omdat er zich net géén vaste verbanden meer vormen. En ook in de industrie zelf worden muren gesloopt. De hang naar creatieve vrijheid in de muziek is een weerspiegeling van hoe ze gemaakt en in de markt gezet wordt.

Het gezicht van de muziekwereld is het afgelopen decennium veranderd. Het verhaal is bekend: de downloadcultuur die de platenverkoop van de meeste non-mainstream acts decimeerde en de grote platenlabels die hun modus operandi hebben afgestemd op veilige, grote kleppers type Adèle, Coldplay of U2. De zogenaamde 360°-platendeals, waarbij het label instaat voor alles van opname, mastering, promotie, rechtenbeheer en publishing tot concerten en merchandise, zijn de regel geworden. Kleinere labels zijn niet in staat tot die arbeidsintensieve allround diensten, toch niet als ze het op een geloofwaardige manier willen aanpakken. Bovendien zijn ze vaak gegroeid uit een DIY-mentaliteit waarbij de muziek en de artiesten centraal staan. Voor bijkomende zakelijke taken zoals publishing en rechten is vaak ook ideologisch geen plaats.

Maar niet alle exclusief getekende bands zijn met handen en voeten aan hun label gebonden. Scott Kelly, zanger-gitarist van Neurosis, heeft platen uitgebracht op het eigen label Neurot Recordings én op Europese labels zoals My Proud Mountain en Burning World Records. Dichter bij huis heeft Amenra, getekend op datzelfde Neurot Recordings, leuke nevenprojecten en split albums op Consouling Sounds, Hypertension Records, of het Nederlandse Tartarus Records.

HANDEN IN ELKAAR

De kleinere hard & heavy labels hebben zich een nieuwe weg moeten zoeken in het gewijzigde landschap, want louter op platenverkoop overleven zit er al een tijdje niet meer in. Velen stappen weg van de gecentraliseerde 360°-benadering van de grotere jongens. Steeds vaker wordt gezocht naar interessante samenwerkingsverbanden, hetzij tussen labels onderling of met andere partners: grafische vormgevers die merchandise of artwork ontwikkelen, bookers of venues die mee zoeken naar optredens, labels die samenspannen om een goede distributiedeal in de wacht te slepen. Liever dan alles in eigen handen te houden slaat men de handen in elkaar.

Die samenwerkingsverbanden zijn minder structureel en losser geworden. Voor de ene uitgave is de ene partner interessant, voor dat andere project net weer die andere. Het resultaat is een groot en groeiend netwerk van gemotiveerde mensen die samen aan de kar trekken. Als complementaire puzzelstukjes die in elkaar klikken, zeg maar.

Een ander gevolg van het veranderde landschap is dat labels zich niet meer kunnen veroorloven in te zetten op België of de Benelux alleen. Er zijn nog steeds fans die platen verzamelen, en ze zijn met velen. Alleen bevinden ze zich overal ter wereld en heeft digitale technologie ervoor gezorgd dat groepen zich sneller internationaal in the picture kunnen spelen. Gesteld dat een band keihard wil werken, zich internationaal te pletter wil touren én muzikaal enige snaren beroert (figuurlijk dan), is er nog steeds veel mogelijk.

Verder zorgen de lossere en wisselende samenwerkingsverbanden in de hardere underground ervoor dat labels minder creatief sturend optreden. Bands krijgen de ruimte om dingen uit te proberen en zijn minder honkvast dan voorheen. We staan ver af van de aanpak van Darkthrone, dat zijn platendeal bij het legendarische Noorse label Moonfog opstelde in het bloed van de bandleden. Vandaag lijkt zo’n bloedband tussen artiesten en label ondenkbaar. Bovendien is de creatieve output van bands soms zo groot en divers dat een klein label niet kan volgen. De Canadese doom/drone formatie Nadja heeft sinds zijn debuut in 2003 zo’n 75 albums op zijn naam. Hou dat tempo als (exclusief) label maar eens bij. Nadja werkt met verschillende labels op uiteenlopende plekken, elk met een eigen fanbasis. Grote commerciële successen streeft de band niet na, maar productief is hij wel. Partners worden zorgvuldig geselecteerd, wat een brede following oplevert.

LUID EN VEELSTEMMIG

Het zijn hoogdagen voor de vaderlandse metal en aanverwanten. Nieuwe kansen dienen zich aan voor wie het talent in huis heeft en bereid is de mouwen op te stropen. Naar mijn gevoel is het wereldje een voorloper in het doorbreken van grenzen tussen genres en het slopen - of gewoon links laten liggen - van oude bastions in de platenwereld. Naar goede gewoonte flink luid, maar dus ook rauwer en verrassender in zijn meerstemmigheid.

Van 13 tot 17 april grijpt in Tilburg het Roadburn-festival plaats. Je kan er Amenra, Alkerdeel, CHVE, Cocaine Piss, King Hiss en VVOVNDS aan het werk zien, naast nog een resem Belgische en internationale bands.

Mike Keirsbilck is doctor in de Nederlandse Letteren, Vondel-specialist en oprichter van Consouling Sounds en de Consouling Store in Gent.