De toestand is kritiek

Door op Thu Nov 26 2015 15:34:32 GMT+0000

Van de tijden van vandaag is dit een zwartboek: een duistere waaier van de wantoestanden en misverstanden in onze Lage Landen. Kijk naar buiten, er is reden tot beklemming.

Er zijn ouders met kinderen die de grenzen van Europa willen sluiten voor andere ouders met andere kinderen. Er is geen mededogen voor wie niet meedoet aan de economie van hooi en vork. Er zijn koningen die zeggen dat er iets aan het rotten is in onze staat van verzorging. Er is geen werk voor wie er geen heeft, maar wel de eis om daar werk van te maken. Er zijn mensen die op straat slapen, omdat anderen hun bedje hebben gespreid met speculatie op voedselschaarste, wapenhandel, milieuverloedering. Er is de linkerhand van de staat die met de botte zaag over de onderkant van de sociale ladder gaat, en de rechterhand van de staat die met miljoenen strooit voor meer controle en soldaten op straat. Er is een zee van te weinig tijd, en zeeën met steeds minder vis en steeds meer drenkelingen. Er is, kortom, winst voor de winnaars en verlies voor de verliezers. Wie zegt dat het goed gaat met de wereld, mist een bril.

Van de tijden van vandaag is dit een zwartboek: een serie van vijf dubbelgesprekken tussen telkens een Nederlander en een Vlaamse Belg. Ze lezen samen de wereld tussen zijn lijnen, elk van hun zijde van de grens. Vóór die tête-à-tête kenden ze elkaar zelden – dat zegt veel over de gedeelde culturele ruimte die Vlaanderen en Nederland nog te winnen hebben. We vroegen deze verlichte stemmen dan ook niet naar de verschillen tussen beide regio’s, wel naar hun gezamenlijke kijk op vijf betekenisvolle verschuivingen van deze tijd:

69_zwartboek_site.png
  • ‘verzelving’: de groeiende wil en/of plicht om als individu zelf je leven te maken

  • ‘verklussing’: steeds meer flexibele arbeid, voor steeds minder sociale rechten

  • ‘verdeling’: de stijgende sociaaleconomische verdeeldheid, tegenover het nieuwe delen

  • ‘vervolling’: overdaad als levenshouding, van onze mailbox tot onze supermarkten

  • ‘verbinding’: de groeiende zin om over onze eigen muren te klimmen, maar hoe?

Het zijn ontwikkelingen die vertrekken van de samenleving, om dan telkens vroeg of laat te landen bij de kunsten. Hoe verhouden cultuurhuizen zich tot verklussing? Wat kunnen kunstenaars met vervolling? Best schrikken is het dan, dat de kunstwereld zelden zonder brokken uit die vraagstukken komt. Voor de ene spreker is hij zijn pioniersrol kwijtgespeeld, voor de andere heeft hij te weinig besef van wat er in de samenleving aan de hand is. Mag het aanzetten tot nieuwe horizonten …

ZWARTBOEK

Van kromme komkommers tot gemberwater:Evelien Tonkens en Peter Mertens ontmaskeren de paradoxen van de participatiesamenleving. ‘Participeren is verworden tot dwangmatig activeren. En wie daar niet in volgt, wordt uitgesloten of gedisciplineerd.’

Hoe rijker hoe ongelijker: Bleri Lleshi en Merijn Oudenampsen leggen uit waarom ook de cultuursector zich zorgen moet maken over de groeiende ongelijkheid. ‘Steeds meer mensen onderaan de ladder: dat moet op zeker moment knappen.’

Centraal staat het werk: **Matthijs de Bruijne en Pascal Gielen klagen aan hoe hypocriet de kunstenwereld omgaat met betaalde arbeid. ‘Het quasi-idealistische discours in de kunsten en de creatieve industrie verbloemt een realiteit van uitbuiting.’

Halfleeg of halfvol?: Karim Benammar en Sarah Vanhee gaan in de clinch over de verdiensten en de keerzijden van overvloed in onze volle levens. ‘Vijftig verschillende soorten van hetzelfde product in de supermarkt, dat noem ik geen overvloed.’

Geen verbinding zonder besmetting: Dominique Willaert en Jeanne van Heeswijk rekenen af met de valse roep om nieuwe interacties tussen kunst en samenleving. ‘Waartoe dienen al die verbindingen? Om de bestaande status quo te veraangenamen?’

NASCHRIFT: Van verbeelding naar ideologie: Zelfs in de kunsten is er een uitweg uit het gevoel van impasse: een huwelijk tussen New Sincerity en het Posthumanisme. Licht aan de einder!

Dit zwartboek is een speciaal nummer van het Vlaamse cultuurtijdschrift rekto:verso en de Nederlandse denktank Het Transitiebureau, met steun van BesteBuren. En daar stopt het niet. Op 7 februari ben je van harte welkom op ons Cultuurparlement van de Lage Landen, knal op de Vlaams-Nederlandse grens. Stuur voor 20 januari gerust een voorstel in. De toestand is kritiek. Maar het is nooit te laat om de tijden van vandaag te keren voor de dag van morgen.

Onze kritieke toestand in de Verenigde Nederlanden is lang niet zo zwart-wit als hij lijkt.